پاس جوشکاری چیست؟
در فرایند جوشکاری، «پاس جوش» به هر نوبت عبور قوس یا شعله از روی درز اتصال دو قطعه فلزی اطلاق می‌شود که طی آن، فلز پرکننده ذوب شده و لایه‌ای از جوش در محل اتصال ایجاد می‌گردد. این لایه، که به آن مهره جوش نیز گفته می‌شود، ممکن است با استفاده از الکترودهای مصرفی یا غیرمصرفی شکل گیرد. در مواردی که ضخامت قطعات زیاد است، معمولاً برای دستیابی به استحکام مطلوب، چندین پاس به‌صورت متوالی و لایه‌لایه اجرا می‌شود. آشنایی با انواع پاس جوش و ترتیب اجرای صحیح آن‌ها، نقش کلیدی در کیفیت نهایی اتصال و جلوگیری از عیوب جوش دارد.
محصول پیشنهادی: سیم جوش استیل
پاس جوش چیست ؟
در جوشکاری، پاس جوش را می‌توان به‌عنوان واحد اجرایی ساخت اتصال میان فلزات در نظر گرفت؛ هر پاس، یک حرکت کنترل‌شده از ابزار جوشکاری است که در آن ترکیبی از حرارت، ذوب و رسوب‌گذاری، لایه‌ای از فلز را در امتداد درز اتصال ایجاد می‌کند. این فرآیند به‌مثابه چیدمان منظم لایه‌های فلزی بر بستر مشترک دو قطعه عمل می‌کند.
در جوش‌های ساده و نازک، گاهی تنها یک پاس کافی‌ست، اما در سازه‌های ضخیم یا تحت فشار، جوشکاری به‌صورت چند پاسه انجام می‌شود، به‌گونه‌ای که هر پاس، بنیانی برای پاس بعدی فراهم می‌آورد. این پاس‌ها نه‌تنها فلز را به هم متصل می‌کنند، بلکه نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری ویژگی‌های مکانیکی و دوام نهایی جوش دارند.
تقسیم‌بندی پاس‌ها به ریشه، داغ، پرکننده و پوششی، تابع هدف فنی هر مرحله است؛ از ایجاد اتصال اولیه گرفته تا زیبایی سطح و تحمل تنش. در نتیجه، درک صحیح از نقش و ترتیب اجرای هر پاس، برای دستیابی به جوشی با کیفیت، الزامی است.
محصول پیشنهادی: فیلتر استیل
معرفی انواع پاس جوشکاری
در فرآیند جوشکاری، «پاس جوش» را می‌توان همانند آجرهایی در ساخت یک دیوار فلزی تصور کرد؛ هر پاس، یک لایه‌ی منظم و هدفمند از فلز ذوب‌شده است که گام‌به‌گام، اتصال دو قطعه را شکل می‌دهد. این لایه‌ها نه‌تنها باید فلزات را به هم پیوند دهند، بلکه باید در برابر فشار، حرارت و زمان نیز مقاوم باقی بمانند.
بسته به نوع فلز، ضخامت قطعه، موقعیت اجرای جوش (مثلاً افقی، عمودی یا سقفی) و حساسیت کار، جوشکار تصمیم می‌گیرد چند پاس و چه نوع پاس‌هایی استفاده کند. این پاس‌ها به‌طور مرحله‌ای و در توالی مشخص اجرا می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که جوش به عمق کافی نفوذ کرده، سطح کار یکنواخت و عاری از عیب مانده، و خواص مکانیکی اتصال تضمین شده است.
هر نوع پاس، نقش فنی خاصی ایفا می‌کند:
- پاس ریشه پایه اتصال را می‌سازد.
- پاس داغ تنش‌های اولیه را کاهش می‌دهد.
- پاس پرکننده حجم اتصال را کامل می‌کند.
- پاس پوششی سطح نهایی جوش را شکل می‌دهد.
- پاس لب به لب معمولاً در اتصال مستقیم دو لبه استفاده می‌شود.
درک درست از ترتیب و کاربرد این پاس‌ها، برای اجرای جوشی ایمن، با دوام و استاندارد حیاتی است.
مطالعه بیشتر: تفاوت سیم جوش با فیلر جوشکاری
پاس جوش لب به لب چیست؟
پاس جوش لب به لب را می‌توان به‌عنوان خالص‌ترین شکل اتصال در جوشکاری در نظر گرفت؛ جایی که دو قطعه فلزی بدون هیچ‌گونه هم‌پوشانی، مستقیماً از انتها در برابر هم قرار می‌گیرند و تنها خط درز آن‌ها، محل انجام جوش است. در این نوع اتصال، سطح قطعات کاملاً هم‌تراز است و جوش دقیقاً در امتداد ضخامت واقعی قطعات انجام می‌شود.
در اجرای این پاس، جوشکار فلز پرکننده را با دقت درون شکاف بین دو قطعه هدایت می‌کند تا بدون ایجاد برجستگی یا زائده اضافی، مهره‌ای یکنواخت و هم‌سطح شکل بگیرد. در صورت نیاز به استحکام بیشتر، به‌ویژه در قطعات ضخیم، جوشکاری ممکن است از هر دو طرف انجام شود تا نفوذ کامل و تقویت دوطرفه حاصل شود.
این نوع پاس، به‌دلیل ایجاد اتصال تمیز، کاهش تمرکز تنش، و قابلیت تحمل بار بالا، در کاربردهای صنعتی مانند جوشکاری لوله‌ها، مخازن تحت فشار و سازه‌های سنگین بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین تکنیک‌ها در طراحی اتصالات مکانیکی شناخته می‌شود.
مطالعه بیشتر: انواع الکترود جوشکاری
پاس جوش ریشه
پاس ریشه را می‌توان همانند پایه‌ریزی یک سازه در جوشکاری دانست؛ نخستین لایه‌ای که در عمق درز دو قطعه فلزی قرار می‌گیرد و نقش اصلی در ایجاد اتصال اولیه و پیوند ساختاری میان آن‌ها ایفا می‌کند. این پاس، اساس استحکام کل جوش است و کوچک‌ترین نقص در آن می‌تواند بر کیفیت تمام لایه‌های بعدی تأثیر بگذارد.
در این مرحله، جوشکار با دقت بالا و با استفاده از الکترودهای نازک یا سیم جوش با جریان کنترل‌شده، تلاش می‌کند تا فلز پرکننده را عمیقاً در فضای بین دو قطعه هدایت کند، بدون آنکه باعث ذوب بیش از اندازه یا سوختگی لبه‌ها شود. هدف اصلی در پاس ریشه، رسیدن به نفوذ کامل در اتصال است؛ یعنی جوش از عمق تا سطح دیگر قطعه ادامه یابد و هیچ فضای خالی یا ضعف ساختاری باقی نماند.
اهمیت پاس ریشه به حدی است که معمولاً پس از اجرا، بازرسی‌های دقیق بصری یا حتی تست‌های غیرمخرب مانند پرتونگاری (رادیوگرافی) روی آن انجام می‌شود تا از درستی کار اطمینان حاصل شود، چرا که هر لایه بعدی روی این بنیان ساخته خواهد شد.
مطالعه بیشتر: جوشکاری استیل
پاس پرکننده (Filler Pass)
پاس پرکننده را می‌توان مرحله ساخت پیکره اصلی جوش دانست؛ جایی که پس از ایجاد اتصال اولیه در پاس ریشه، جوشکار شروع به ساختن حجم واقعی و نهایی اتصال می‌کند. در این مرحله، هدف صرفاً چسباندن نیست، بلکه ایجاد بدنه‌ای مقاوم، یکنواخت و بدون فضای خالی درون شیار جوش است.
این پاس‌ها معمولاً در چند لایه و با تعداد متغیر اجرا می‌شوند—بسته به این‌که عمق شیار چقدر باشد و چه ضخامتی برای جوش مورد نیاز است. برای این منظور، از الکترودها یا سیم‌هایی با قطر بیشتر و شدت جریان بالاتر استفاده می‌شود تا ذوب سریع‌تر و حجم رسوب بیشتری به دست آید. برخلاف پاس ریشه که ظریف و دقیق اجرا می‌شود، پاس پرکننده باید هم پرکننده باشد و هم ساختاری، بدون آنکه موجب حفره یا ناهمگونی در داخل جوش شود.
درواقع، پاس‌های پرکننده مثل اسکلت داخلی جوش عمل می‌کنند—ستون‌هایی که دوام و مقاومت کل اتصال به آن‌ها وابسته است. اجرای نادرست یا ناقص آن می‌تواند باعث عیوبی مانند تخلخل، نفوذ ناقص یا ترک در جوش نهایی شود.
مطالعه بیشتر: جوش فورجینگ سر به سر میلگرد
پاس روپوش (Cover Pass یا Cap Pass)
پاس روپوش یا Cap Pass را می‌توان همچون لایه نهایی یک سازه مهندسی یا پرداخت نهایی یک اثر هنری در نظر گرفت؛ آخرین مرحله‌ای که نه‌تنها ظاهر جوش را شکل می‌دهد، بلکه کیفیت و عملکرد کلی اتصال را تثبیت می‌کند.
در این مرحله، پس از تکمیل پاس‌های ریشه و پرکننده، سطح جوش باید با دقت بالا صاف، یکنواخت و بدون ترک، بریدگی کناره یا فرورفتگی پوشانده شود. هدف از پاس روپوش فقط زیبایی نیست؛ این لایه آخر می‌تواند تنش‌های باقی‌مانده را به‌طور متوازن پخش کند، از تمرکز تنش در لبه‌ها جلوگیری کرده و در برخی آلیاژها، مقاومت به خوردگی یا سایش سطحی را افزایش دهد.
از آنجا که این پاس مستقیماً در معرض دید و تماس است، انتخاب الکترود، تنظیم شدت جریان و کنترل حرکت دست جوشکار در این مرحله اهمیت دوچندان دارد. هر نقص ظاهری یا ساختاری در پاس روپوش، نه‌تنها در عملکرد فنی جوش، بلکه در ارزیابی کیفی کل پروژه تأثیر خواهد گذاشت.
مطالعه بیشتر: آموزش جوشکاری
پاس داغ (Hot Pass)
پاس داغ، یا Hot Pass، را می‌توان به‌نوعی عملیات تکمیلی فوری پس از پاس ریشه دانست؛ لایه‌ای که نه برای ساخت حجم جوش، بلکه برای تثبیت کیفیت پایه‌ای آن اجرا می‌شود. در واقع، این پاس بلافاصله پس از اجرای پاس ریشه و پیش از آنکه فلز کاملاً سرد شود، با دمای بالاتر اجرا می‌گردد تا هم ساختار جوش اولیه بهبود یابد و هم عیوب احتمالی در سطح ریشه اصلاح شود.
این مرحله بیشتر در جوشکاری قطعات ضخیم یا فولادهای حساس استفاده می‌شود، جایی که احتمال بروز تنش‌های حرارتی، ترک‌خوردگی یا ناهمگونی متالورژیکی بالاست. اجرای پاس داغ باعث می‌شود ذوب دوباره لبه‌های جوش ریشه صورت گیرد و چسبندگی کامل‌تری بین فلز پایه و فلز جوش ایجاد شود.
علاوه بر این، حرارت کنترل‌شده پاس داغ نقش مؤثری در کاهش تنش‌های پسماند دارد—تنش‌هایی که در اثر انقباض سریع فلز در حین سرد شدن ایجاد می‌شوند و اگر مهار نشوند، می‌توانند به ضعف ساختاری یا ترک‌های داخلی منجر شوند. به همین دلیل، پاس داغ بیشتر یک اقدام پیشگیرانه است تا یک مرحله پرکننده، و اجرای صحیح آن تضمین‌کننده دوام و سلامت جوش در مراحل بعدی خواهد بود.
به نقل از سایت thefabricator.com
“A single progression of welding or surfacing along a joint or substrate. The result of a pass is a weld bead.”
«یک عبور تکی از جوش یا روکش‌گذاری در امتداد یک درز یا پایه است. نتیجه هر پاس، ایجاد یک مهره جوش (bead) می‌باشد.»
مطالعه بیشتر: الکترود جوشکاری ورق گالوانیزه و نکات مهم
راه های تعیین تعداد پاس های جوشکاری
تعیین تعداد پاس‌های جوشکاری تابع چندین عامل فنی است که باید به دقت در نظر گرفته شود. اصلی‌ترین معیار، ضخامت قطعه کار است؛ هرچه ضخامت بیشتر باشد، تعداد لایه‌های جوش برای پر کردن شیار و تضمین اتصال کامل افزایش می‌یابد.
اما علاوه بر ضخامت، ویژگی‌های ماده پایه نیز تأثیرگذارند. فلزاتی با هدایت حرارتی بالا یا نقطه ذوب پایین معمولاً به تنظیمات ویژه‌ای نیاز دارند که ممکن است تعداد پاس‌ها را تغییر دهد. همچنین، فلزاتی که به حرارت حساس‌ترند یا مستعد ترک‌خوردگی در لایه‌های داخلی هستند، ترجیح داده می‌شود جوشکاری با پاس‌های متعدد و لایه‌های نازک انجام شود تا تنش‌های حرارتی کنترل شود.
نوع اتصال نیز در این تصمیم‌گیری اهمیت دارد؛ به‌عنوان نمونه، در اتصالات شیاری عمیق، تقسیم جوش به چند پاس نازک به جای چند پاس ضخیم، مانع از ایجاد عیوبی مانند حبس گاز و ترک می‌شود و باعث بهبود کیفیت نهایی جوش خواهد شد. بدین ترتیب، طراحی تعداد پاس‌ها همواره بر اساس شرایط فنی، متریال و هندسه اتصال صورت می‌گیرد.
مطالعه بیشتر: سیم جوش چیست؟
جدول انواع پاس جوشکاری و ویژگی‌های آن
| نام پاس | نقش فنی | زمان اجرا | ویژگی‌های کلیدی |
|---|---|---|---|
| پاس ریشه (Root Pass) | ایجاد اتصال اولیه و ساختار پایه جوش | اولین پاس | – نفوذ کامل – حساس به نقص – نیازمند دقت بالا – بازرسی‌پذیر (RT/NDT) |
| پاس داغ (Hot Pass) | کاهش تنش‌ها و اصلاح ریشه | بلافاصله پس از پاس ریشه | – تثبیت ساختار ریشه – جلوگیری از ترک – افزایش چسبندگی |
| پاس پرکننده (Filler Pass) | پر کردن حجم شیار جوش | بین پاس داغ و پاس روپوش | – ایجاد بدنه مقاوم – چندلایه‌ای بودن – استفاده از الکترود/سیم با قطر بیشتر |
| پاس روپوش (Cap Pass) | صاف‌کردن سطح و توزیع یکنواخت تنش | آخرین پاس | – زیبایی ظاهری – جلوگیری از تمرکز تنش – مقاومت سطحی در برابر خوردگی/سایش |
| پاس لب‌به‌لب (Butt Pass) | ایجاد اتصال مستقیم دو قطعه بدون هم‌پوشانی | بسته به نوع پروژه | – دقت در هم‌ترازی – نفوذ کامل مورد نیاز – استفاده گسترده در لوله‌ها و مخازن |
جمع بندی
پاس جوش، لایه‌های متوالی از فلز جوش‌خورده هستند که برای اتصال دو قطعه فلزی استفاده می‌شوند. هر پاس نقش خاصی در استحکام و کیفیت نهایی جوش دارد؛ از پاس ریشه برای شروع اتصال گرفته تا پاس داغ، پرکننده و پوششی برای تکمیل و تثبیت آن. انتخاب و اجرای صحیح تعداد و نوع پاس‌ها به عواملی مانند ضخامت قطعه، نوع فلز و نوع اتصال بستگی دارد و برای ایجاد جوشی مقاوم، یکنواخت و بدون عیب ضروری است.
استیل مارکت به نشانی www.steelmarketco.com به عنوان فروشگاه مرجع در زمینه واردات محصولات استنلس استیل بیش از دو دهه تجربه در عرصه تولید و توزیع انواع محصولات استیل از جمله میلگرد استیل، سیم جوش استیل، توری استیل، مفتول استیل و دیگر محصولات توانسته است جایگاه ویژه‌ای در بازار ایران کسب کند.ما با تمرکز بر کیفیت بالا، قیمت رقابتی و ارسال سریع، تجربه‌ای راحت و مطمئن از خرید را برای مشتریان فراهم می‌کنیم. جهت خرید محصولات استنلس استیل کافی است با شماره 09122139868 تماس گرفته و انواع محصولات استنلس استیل را با بهترین قیمت از سراسر کشور خریداری کنید.